Ο νομός Κιλκίς βρίσκεται στην Κεντρική Μακεδονία, ανάμεσα στους νομούς Πέλλας, Θεσσαλονίκης και Σερρών. Σημαντικό μέρος του νομού είναι η αρχαία Κρηστωνία, ανατολικά του Αξιού, κοντά στις πηγές του σημερινού Γαλλικού ποταμού, του αρχαίου Εχέδωρου, δηλαδή του ποταμού που έδινε δώρα-χρυσάφι μέσα από τις φερτές ύλες του. Στην κοιλάδα Αξιού καταλαμβάνει τμήμα της αρχαίας Αμφαξίτιδος, ενώ δυτικά απλώνεται η Παιονία στην οποία αναφέρεται ο Όμηρος, εκεί που ονομάζει τον Αξιό το πιο πλατύ και το πιο ωραίο ποτάμι της γης.
Στο τέλος των αρχαϊκών χρόνων η περιοχή του νομού Κιλκίς πέρασε στα χέρια των Μακεδόνων, που από τον 8ο αι. π.Χ. και μετά συγκρότησαν το Μακεδονικό κράτος μέσα στα όρια του σημερινού Ελληνικού. Οι σπουδαιότερες πόλεις της περιοχής τότε ήταν η Ειδομένη, η Ευρωπός, η Αταλάντη, η Γορτυνία, η Τέρπυλλος, η Φύσκα και η Καλλίνδροια. Η ανάπτυξη της περιοχής στα χρόνια αυτά περνάει μέσα από τη μεγάλη Μακεδονική ακμή που φιλοξένησε στις βασιλικές αυλές της εποχής φιλόσοφους, ποιητές και καλλιτέχνες.
Όμως η περιοχή του Κιλκίς ακολουθεί την τύχη της υπόλοιπης Μακεδονίας και το 148 π.Χ υποτάσσεται στη ρωμαϊκή κυριαρχία. Ακολουθούν περισσότερα από 250 χρόνια της λεγόμενης Ρωμαϊκής Ειρήνης, ενώ μετά η περιοχή όπως και η υπόλοιπη Κεντρική Μακεδονία λεηλατείται από τους Γότθους, Ούννους, Αβαρούς και Σλάβους, που εγκαθίστανται στη Βαλκανική τον 6ο και 7ο αιώνα, αλλά και αργότερα.
Η Φραγκοκρατία αυτή αποτελεί τη συνέχεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μέσα στην οποία βρέθηκε και η περιοχή του Κιλκίς. Οι Παλαιολόγοι παρά τους εμφύλιους σπαραγμούς πρόσφεραν σημαντικά έργα και ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή. Με την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης το 1430 μ.Χ. από τους Τούρκους, ολόκληρη η περιοχή περνάει πια κάτω από τον οθωμανικό ζυγό.
Οι Τούρκοι, μάλιστα, από το 1699 και μετά προσπαθούν να αντικαταστήσουν τους Έλληνες κατοίκους της περιοχής με Τούρκους. Στη συνέχεια και μετά την επανάσταση του 1821 η περιοχή του Κιλκίς παραμένει σκλαβωμένη, αλλά αργότερα ξεκινά ο Μακεδονικός Αγώνας και ακολουθούν οι δύο Βαλκανικοί Πόλεμοι.
Με τον πρώτο βαλκανικό πόλεμο (1912-1913) απελευθερώνονται από τον τουρκικό ζυγό σημαντικά τμήματα της Μακεδονίας καθώς και η Θεσσαλονίκη. Ο δεύτερος Βαλκανικός πόλεμος που ακολούθησε περιλαμβάνει μάχες σημαντικές που διαδραματίστηκαν κατά ένα μεγάλο μέρος στην περιοχή του Κιλκίς του Λαχανά. Ήταν ένας πόλεμος ανάμεσα στους πρώην συμμάχους, Έλληνες και Σέρβους από τη μια πλευρά και τους φλεγόμενους από την πανσλαβική ιδέα Βουλγάρους από την άλλη.
Σ’ αυτή τη μάχη του Κιλκίς κρίθηκε η ολοκλήρωση της απελευθέρωσης όλης της σημερινής Μακεδονίας και Θράκης. Ακολουθεί η λαίλαπα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918). Ολόκληρη η περιοχή του Κιλκίς υπήρξε θέατρο σκληρών μαχών κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α' Παγκόσμιο. Οι νίκες των Ελλήνων και των συμμάχων τους στο Σκρα και τη Δοϊράνη είναι από τις σημαντικότερες.
Στον λόφο επάνω από το χωριό της Δοϊράνης διακρίνεις εύκολα το Μνημείο Πεσόντων, χτισμένο στη μνήμη των στρατιωτών που σκοτώθηκαν στις φονικές συγκρούσεις κατά το 1913 μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων και κατά το διάστημα 1916-1918, στα πλαίσια της πρώτης παγκόσμιας σύρραξης.
Ένας οβελίσκος με δύο λιοντάρια και τέσσερις στήλες με τα ονόματα των πεσόντων αποτελεί το Ηρώο προς τιμήν των 10.700 Βρετανών στρατιωτών και αξιωματικών που σκοτώθηκαν εδώ. Λίγο πιο πέρα βρίσκεται το βρετανικό και το ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο. Το μνημείο των Βρετανών πεσόντων του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Έργο του Robert Lorimer. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν στις 26.9.1926
Περισσότερα μνημεία στην περιοχή:
Τα οχυρά – ιδιαίτερο αρχηγείο του Μπέλλες στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο τα οποία αποτελούν ιστορικά μνημεία όχι μόνο της περιοχής αλλά και ολόκληρης της χώρας
Ηρώο Κιλκίς – μνημείο πεσόντων της απελευθερωτικής μάχης του 1913. Πρόκειται για ένα σπάνιο γλυπτό του Αθηναίου Δημητριάδη.
Γαλλικά και Ελληνικά Νεκροταφεία πεσόντων Α΄ Παγκοσμίου πολέμου Φανού
Μνημείο Μάχης Σκρα-Ραβινέ στο Σκρα.
Ηρώο πεσόντων του 1918 στο Σκρα
Νεκροταφεία πεσόντων και χαρακώματα στο Σκρα και στην Κούπα
Τάφοι Παπαγιάννη, Πιάστρα και της εθνομάρτυρος Βασιλικής Παπαθανασίου στο Σκρα και στην Κούπα
Αναμνηστική στήλη στην κορυφή του λόφου Ραβινέ (Ειδομένη)
Νεκροταφεία πεσόντων Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Αξιούπολης
Το άγαλμα της Ελευθερίας στην πλατεία Ελευθερίας Αξιούπολης για την μάχη του Σκρα.
Συμμαχικό κοιμητήριο Πολυκάστρου «Καρασούλι»
Παλαιά πυροβολεία και υπόγειες στοές Πολυκάστρου
Η βρύση της κεντρικής πλατείας της Γουμένισσας που κτίσθηκε από Γάλλους στρατιώτες κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο
Προτομές Μακεδονομάχων στην Γουμένισσα.
Επιτύμβια στήλη για τους νεκρούς Γάλλους στρατιώτες.
Στην εγχάρακτη επιγραφή αναγράφεται: “Gloire Aux Soldats Morts Pour La Patrie – 1916”
Η Μικρασιατική καταστροφή, που σημάδεψε την ιστορία της Ελλάδας και η συνθήκη της Λοζάνης (1922), που ξερίζωσε τον Ελληνισμό από τις εστίες του στη Μικρά Ασία καθόρισαν οριστικά τη σύνθεση του πληθυσμού στην περιοχή του Κιλκίς. Βέβαια την κατοπινή πορεία της Ελλάδας, πορεία που ακολούθησε και το Κιλκίς, καθόρισε λίγο αργότερα ο πόλεμος του 1940. Στην περιοχή του Κιλκίς δόθηκαν μερικές από τις πιο σημαντικές μάχες του ελληνικού στρατού. Σήμερα η περιοχή βρίσκεται σε γενική ανασυγκρότηση, οικονομική και πολιτισμική, και δέχεται τον επισκέπτη της στα πλούσια από άποψη φυσικής ομορφιάς μέρη της με μεγάλη ευχαρίστηση.
