Είναι ένα απ’ τα πιο εντυπωσιακά διατηρητέα κτίρια της Γουμένισσας, χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα. Το κτίριο λειτούργησε ως σχολείο της ελληνικής ορθοδόξου κοινότητας της πόλης, ενώ από το 1920 ονομάστηκε Α΄ Δημοτικό Σχολείο Γουμένισσας.
Ως τέτοιο λειτούργησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80, οπότε εγκαταστάθηκε εκεί για λίγα χρόνια το Δημαρχείο, αφού πρώτα επισκευάσθηκε.
Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μακρόστενο κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα, που απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ’20 και για περισσότερο από μισό αιώνα λειτούργησε ως εργοστάσιο παραγωγής μεταξιού της εταιρίας «ΧΡΥΣΑΛΛΙΣ» που είχε έδρα στον Πειραιά. Το εργοστάσιο αποτελεί ένα απ’ τα ελάχιστα δείγματα μεταξουργείων που υπάρχουν στη χώρα.
Διαθέτει ακόμα και τώρα το μεγαλύτερο μέρος του εξοπλισμού του και παραμένει ιδιόκτητο. Έχει χαρακτηρισθεί ως διατηρητέο μνημείο.
Κτίρια διώροφα, ορθογώνιας κάτοψης με πολλά ανοίγματα, κτισμένα με πέτρα και ξύλο, οι καπναποθήκες έχουν ιστορική, αρχιτεκτονική και πολιτιστική αξία. Το εσωτερικό τους ήταν ενιαίο. Στα πρώτα πατώματα αποθηκεύονταν τα ανεπεξέργαστα καπνά. Τα σαλόνια βρίσκονταν στα τελευταία πατώματα και εδώ γινόταν η επεξεργασία του καπνού με το φως της ημέρας από άντρες και γυναίκες.
Καπναποθήκες αυτής της περιόδου ήταν του Θεοχάρη Ταντανάση, του Στέφανου Στεφανίδη, της Αυστροελληνικής (Ζιώγας) των αδελφών Βογιατζή, του Αμπατζή, του καπνεμπορικού οίκου Μοσκώφ, του Δημητρίου Tσιτσίμη, του Παύλου Σιδηpόπουλου. Μεγάλες εταιρίες που είχαν σχέση με το Κιλκίς ήταν η ελληνοβρετανική Commercial, οι γερμανικές Σπίρερ και Ρένιμα καθώς και η Μισίριαν.
Το κτίριο της Αυστροελληνικής Καπναποθήκης βρίσκεται στην οδό Ν. Παναγιώτου 50 εντός της πόλης του Κιλκίς. Έχει κριθεί από το Υπουργείο πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης και η κατασκευή του χρονολογείται γύρω στα 1920. Το ανακαινισμένο από το 2014 κτίριο λειτουργεί και ως εκθεσιακός χώρος έχοντας φιλοξενήσει εκθέσεις για την ιστορία του καπνού αλλά και διάφορες άλλες εκθέσεις φωτογραφίας, κοσμήματος, κεραμικής, παιδικής ζωγραφικής και ζωγραφικής ενηλίκων κ.λπ.
Οι «Δίδυμες Καπναποθήκες» είναι δύο όμοια στ’ αρχιτεκτονικά τους στοιχεία κτίρια στο κέντρο του Κιλκίς, που χτίστηκαν στα τέλη του 19ου ή αρχές του 20ου αιώνα και λειτούργησαν μέχρι την απελευθέρωση της πόλης το 1913 ως καπναποθήκες. Από τότε και μέχρι πριν δέκα περίπου χρόνια στέγασαν δυνάμεις και υπηρεσίες του ελληνικού στρατού. Κατά καιρούς τα κτίρια φιλοξένησαν οικογένειες προσφύγων.
Τον Αύγουστο του 1913 εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες από την Στρώμνιτσα. Μετά το 1922 εγκαταστάθηκε το 13ο Σύνταγμα Πεζικού. Το 1943 εγκαταστάθηκαν "ανταρτόπληκτοι" και στον εμφύλιο λειτούργησε σαν φυλακή προσωρινής κράτησης. Αργότερα στεγάστηκε το στρατιωτικό πρατήριο της 6ης Μεραρχίας.
Πρόκειται για κτίριο που χτίστηκε το 1925 και λειτούργησε για 60 περίπου χρόνια ως υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στο Κιλκίς.
Στη συνέχεια πέρασε στην ιδιοκτησία του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου, το οποίο και στεγάστηκε στο κτίριο μετά από ανακαίνιση. Το κτίριο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο απ’ τη 4η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων.
Σύμφωνα με εντοιχισμένη γαλλική επιγραφή, το κτίριο κατασκευάστηκε το 1853. Λειτούργησε ως μονή καθολικών καλογραιών αποτελώντας τον πυρήνα των καθολικών και ουνιτών, που ζούσαν στο Κιλκίς πριν την απελευθέρωση, το 1913.
Το 1915 εγκαταστάθηκε εδώ το στρατηγείο των συμμαχικών στρατευμάτων, ενώ το 1993 ανακαινίστηκε κι έκτοτε λειτουργεί ως ωδείο της Ι. Μητρόπολης Κιλκίς.
Την εποχή που η έδρα του καζά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταφέρεται απ’ το Γυναικόκαστρο (ΑβρέτΧισάρ) στο Κιλκίς, κατασκευάζεται το διοικητήριο, από Γάλλους μηχανικούς. Ως τέτοιο συνέχισε να λειτουργεί και μετά το 1913 και κατά τη διάρκεια της κατοχής, όταν εγκαταστάθηκε εκεί το γερμανικό φρουραρχείο.
Μετά την απελευθέρωση και μέχρι το 1978 στεγάστηκαν εκεί οι υπηρεσίες της Νομαρχίας. Το κτίριο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο μνημείο και προορίζεται για πινακοθήκη και ιστορικό αρχείο.
Ένα από τα ελάχιστα καλλωπιστικά δείγματα που απέμειναν από το οθωμανικό παρελθόν της πόλης είναι η πέτρινη κρήνη που βρίσκεται στην ανατολική περιφερειακή οδό του Κιλκίς.
Πρόκειται για τετράγωνη κατασκευή από λαξευμένες πέτρες που στην κύρια όψη της στέφεται με οξυκόρυφο τόξο. Η κρήνη κατασκευάστηκε το 1821 σύμφωνα με εντοιχισμένη πλάκα που υπάρχει πάνω από τον κρουνό όπου είναι χαραγμένη επιγραφή με αραβικούς χαρακτήρες και η οποία μεταφράζεται ως εξής: «ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΟΥ ΥΨΙΣΤΟΥ ΘΕΟΥ - ΕΥΧΕΣΤΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΤΗΤΟΡΕΣ ΤΗΣ ΠΗΓΗΣ ΑΥΤΗΣ».
Η επιγραφή φέρει και ημερομηνία σύμφωνα με το παλιό τουρκικό ημερολόγιο, δηλαδή 1199 έτος Εγίρας, η οποία μετατρέπεται σε 1821 μ.Χ. σύμφωνα με το χριστιανικό ημερολόγιο.
Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα μνημεία Οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Το Οθωμανικό λουτρό βρίσκεται στο κέντρο του Κιλκίς, στη διασταύρωση των οδών Θεσσαλονίκης και Ν. Παναγιώτου. Είναι απομονωμένο, αποκλεισμένο από διάφορα κτίσματα και ξεχωρίζει μόνο ο κεντρικός τρούλος. Το λουτρό αποτελούσε τόπο κοινωνικής συνεύρεσης. Το Λουτρό έχει ορθογώνια περίπου κάτοψη και με μικρό εμβαδόν. Η μεγάλη αίθουσα είναι τετραγωνική και καταλήγει σε ημισφαιρικό τρούλο με έξι σειρές ανοιγμάτων από όπου γινόταν ο φωτισμός. Τα ανοίγματα είναι οκτάγωνα και με περιφερειακή διάταξη. Υπάρχουν άλλες τέσσερις μικρότερες αίθουσες: Η αίθουσα του χλιαρού, δυο αίθουσες του θερμού καθώς και μια αίθουσα εξυπηρέτησης που ο τρούλος της έχει καταστραφεί. Το Λουτρό σταμάτησε να λειτουργεί γύρω στα 1960.
