Χαρακτηρίστηκε ως το σημαντικότερο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας μετά από το Μουσείο Γουλανδρή. Ο λόγος, για το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αξιούπολης, που στεγάζεται στο εντυπωσιακό κτίριο του παλιού δημοτικού σχολείου της πόλης.
Στις αίθουσες του Μουσείου εκτίθενται εντυπωσιακά δείγματα της πανίδας και χλωρίδας της ευρύτερης περιοχής, καθώς και σπάνια πετρώματα, ενώ εντυπωσιάζουν οι απεικονίσεις από τη δημιουργία του σύμπαντος μέχρι αυτήν του πλανήτη Γη.
Το Λαογραφικό Μουσείο της Γοργόπης άνοιξε τις πύλες του στο κοινό, στις αρχές του 2002, με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου " ΝΕΟΙ ΠΑΙΟΝΕΣ". Το ανακαινισμένο κτίριο, όπου σήμερα στεγάζεται η έκθεση του Λαογραφικού Μουσείου, λειτουργούσε παλαιότερα ως Αγροτολέχη.
Εκεί ο επισκέπτης μπορεί να δει ένα αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό υλικό της καθημερινής ζωής των κατοίκων της περιοχής,αποκτώντας μια πολύ καλή εικόνα του τρόπου ζωής τους, κατά την περίοδο του 1912 και μετά. Η έκθεση του Μουσείου παρουσιάζει αντικείμενα οικιακής χρήσης (αργαλειό, πινακοτές κ.α.) που έφεραν οι κάτοικοι, από τις αλησμόνητες πατρίδες (Μ. Ασία, Πόντο, Θράκη) και τα χρησιμοποιούσαν μέχρι τη διάρκεια της δεκαετίας του '80.
Το Μουσείο φιλοξενεί αντικείμενα από την πλούσια λαογραφία της Γουμένισσας και όλης της Παιονίας.
Πρόκειται για μια σπάνια ιδιωτική συλλογή, που οφείλεται σε προσπάθειες πολλών χρόνων, του ευεργέτη της Γουμένισσας αείμνηστου Χρήστου Αλευρά.
Το Μουσείο Αγροτικής και πολιτιστικής Κληρονομιάς του Δήμου Ευρωπού, ιδρύθηκε με σκοπό να συγκεντρώσει στις αίθουσες του πολύτιμα ενθυμήματα μιας μακρόχρονης παράδοσης που σμιλεύτηκε μέσα από πυκνές πολιτισμικές συνομιλίες. Μικρασιάτες από το Φούλατζικ και το Κίζδερβεντ, Θρακιώτες από το Τζελέπκιοϊ, τη Τζαντώ και το Αλμπασάνι της Ανατολικής Θράκης, γηγενείς Μακεδόνες, Πόντιοι και Βλάχοι βρήκαν στις αποθήκες, τα συρτάρια και τα παλιά τους σεντούκια αυτά τα πολύτιμα αντικείμενα, κειμήλια από τις αλησμόνητες πατρίδες και από ήθη και έθιμα που χάνονται πίσω στους αιώνες, και τα πρόσφεραν στο μουσείο.
Αυτή η πλούσια πολιτιστική και λαογραφική κληρονομιά φιλοξενείται από το 2009 στο μουσείο που στεγάζεται στο παλαιό Δημοτικό Σχολείο το οποίο ανεγέρθηκε το 1928 και αναπαλαιώθηκε το 2000. Στην είσοδο του μουσείου έχει στηθεί μια μικρή σχολική αίθουσα, με αναφορά στη δεκαετία του ’60 (παλαιά θρανία, μαθητικές ποδιές, ενδεικτικά κ.α.). Εξέχουσα θέση κατέχει η «Αίθουσα της υφαντικής» ενώ στις υπόλοιπες αίθουσες θα δει κανείς οικογενειακές φωτογραφίες, αναμνήσεις γιορτών και καταγραφές της γεωργικής και καθημερινής ζωής, τοποθετημένες κοντά στα πρωτότυπα εκθέματα να φωτίζουν με τη σειρά τους την ίδια παράδοση αποτελώντας πολύτιμες μαρτυρίες.
Με σκοπό να συγκεντρώσει όλα τ’ αρχαιολογικά ευρήματα του νομού, το Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς λειτουργεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 και περιλαμβάνει ευρήματα:
Α) Προϊστορικής περιόδου. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα νεολιθικά ειδώλια από τον οικισμό της Κολχίδας και η συλλογή των προϊστορικών εργαλείων από τον ίδιο οικισμό
Β) Από τον αρχαιολογικό χώρο του νεκροταφείου της εποχής του Σιδήρου του Παλιού Γυναικόκαστρου και
Γ) Ευρήματα των ιστορικών χρόνων, γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα και άλλα αντικείμενα της καθημερινής ζωής.
Από τα εντυπωσιακότερα γλυπτά είναι ο κούρος της Ευρωπού, του τέλους του 6ου αι. π.Χ., τα τέσσερα αγάλματα του ηρώου του Παλατιανού, του 2ου αι. μ.Χ., το άγαλμα του θεού Διόνυσου, επίσης από το Παλατιανό καθώς και τα αγάλματα των θεών Απόλλωνα και Αφροδίτης από τις περιοχές του Μικρού Δάσους και Χωρυγίου αντίστοιχα.
Στη μόνιμη Έκθεση Παλαιοντολογίας φιλοξενείται ο πλούσιος παλαιοντολογικός θησαυρός απολιθωμάτων ζώων και ευρημάτων που έχουν εντοπιστεί στο Σπήλαιο του Λόφου Αγίου Γεωργίου Κιλκίς καθώς και άλλα ενδιαφέροντα εκθέματα όπως το ομοίωμα της στικτής ύαινας του σπηλαίου, ο “σπηλαιολόγος”, η αναπαράσταση του άγριου ημίονου, κ.ά. τα οποία χρονολογούνται στην τελευταία Εποχή των Παγετώνων.
Τα οστά αυτά ανήκαν σε ζώα, που έχουν σήμερα εξαφανιστεί από την Ευρώπη εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών, όπως τη στικτή ύαινα των σπηλαίων, τη γιγαντιαία νυφίτσα, το γιγαντιαίο ελάφι, το πρωτόγονο βόδι, το άγριο άλογο και τον άγριο ημίονο. Τα απολιθωμένα οστά μας διηγούνται μια εκπληκτική ιστορία για τα τελευταία 30.000 χρόνια στην ευρύτερη περιοχή του Κιλκίς όταν ο λόφος του Αγίου Γεωργίου ήταν ένα επικίνδυνο άντρο υαινών. Τα πρώτα ευρήματα ανακαλύφθηκαν ήδη από τη δεκαετία του '60, όταν ξεκίνησαν οι εργασίες στο σπήλαιο του Κιλκίς, αλλά η έκθεση δημιουργήθηκε μόλις το 2012.
Η επιστημονική μελέτη, σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έφερε στο φως σημαντικά αποτελέσματα, όπως μια πολύ μεγάλη συγκέντρωση οστών του άγριου ημίονου, Equushydruntinus, η οποία είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο. Η Έκθεση Παλαιοντολογίας στεγάζεται στο 2ο όροφο του δημοτικού αναψυκτηρίου στο Λόφο του Αγίου Γεωργίου, σε απόσταση 300μ. από το αντίστοιχο σπήλαιο. Πρόκειται για μια δίγλωσση έκθεση με μοντέρνο σχεδιασμό και γραφικά, που αναπαριστά το παρελθόν με ένα ελκυστικό και κατανοητό τρόπο. Στο διαδραστικό τραπέζι (σε σχεδιασμό του ΝτικΜολ), φιλοξενείται ομοίωμα στικτής ύαινας και πληροφοριακό υλικό για τις διάφορες κατηγορίες των μεγάλων σαρκοφάγων (λύκος, ύαινα, λιοντάρι, μαχαιρόδοντας).
Ιδιαιτερότητα του Σπηλαίου είναι ο αριθμός των οστών -σχεδόν 300- από άγριο ημίονο που έχουν ανευρεθεί στο εσωτερικό του, αριθμός που αποτελεί και το πολυπληθέστερο υλικό παγκοσμίως,
Το παλιό γυμνάσιο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και λειτούργησε σαν βουλγαρικό δημοτικό σχολείο. Κατά τη διάρκεια της μάχης του 1913 σχεδόν καταστράφηκε.
Ο χωρισμός της όψης σε τρία μέρη, οι διακοσμητικές κολώνες που υποδεικνύουν την είσοδο και την κλίμακα, τα περίτεχνα υπέρθυρα με τις διακοσμητικές σφήνες παραπέμπουν σε μορφές του ύστερου νεοκλασικισμού, που σαν ρεύμα είναι κυρίαρχο στην αρχιτεκτονική αυτής της περιόδου. Σήμερα ανακαινίζεται για να χρησιμοποιηθεί ως λαογραφικό Μουσείο.
Το μουσείο χτίστηκε το 1966. Ανήκει στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας το οποίο έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του.
Ο επισκέπτης μπορεί να δει στις αίθουσες του μουσείου ντοκουμέντα από το 1912-1913, όπως και προσωπικά αντικείμενα των αξιωματικών που πήραν μέρος στη μάχη του Κιλκίς, στολές όπλα (όλμους, οβίδες, πυροβόλα κ.α.) και σημαίες συνταγμάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ανάγλυφος χάρτης και η οπτικοακουστική παρουσίαση της μάχης.
Δίπλα στο ηρώο που κατασκεύασε ο γλύπτης Δημητριάδης, βρίσκεται το πολεμικό μουσείο Κιλκίς. Στις αίθουσες του υπάρχουν ντοκουμέντα από τη μάχη της 21ης Ιουνίου του 1913, η οποία καθόρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό τα βόρεια σύνορα της χώρας. Προσωπικά είδη αξιωματικών που πολέμησαν στη μάχη, στολές, όπλα και σημαίες συνταγμάτων εκτίθενται μέσα σε προθήκες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ανάγλυφος χάρτης και η οπτικοακουστική αναπαράσταση της μάχης. Εδώ βρίσκεται και ομοίωμα σε μικρογραφία του θωρηκτού Κιλκίς.
Ο Μικρόκαμπος απέχει 23 χιλιόμετρα από το Κιλκίς και 32 από τη Θεσσαλονίκη. Έχει περίπου 700 μόνιμους κατοίκους και είναι γνωστός για τη λίμνη του, τη φημισμένη Πικρολίμνη με το Πηλοθεραπευτήριό της. Μετά από 30 χρόνια συλλογή, παλαιικών αντικειμένων, στις 20 Νοεμβρίου 2010 αποφασίσαμε με πολύ μεράκι και κόπο να εγκαινιάσουμε τη λαογραφική μας συλλογή με την ονομασία "Νοσταλγίες απο το χθές " Βλέποντας τα εκθέματα ο επισκέπτης, μπορεί να διακρίνει με πόση αγάπη και μεράκι ταξινομήθηκαν και τοποθετήθηκαν το καθένα στη θέση του.
Είναι τοποθετημένα σε 5 χώρους. Ο κάθε χώρος έχει και τη δική του ιστορία.
Στον πρώτο χώρο, εκτίθενται όλα τα εργαλεία για την παρασκευή του ψωμιού, τα σκεύη μαγειρικής όλων των εποχών καθώς και τα φωτιστικά,χειροκίνητα εργαλεία για το όργωμα,τη σπορά και το αλώνισμα και ο τρόπος εστίασης και μαγειρέματος. Ο δεύτερος χώρος περλαμβάνει τον αργαλειό, με όλα του τα εξαρτήματα, χειροκίνητες και ποδοκίνητες ραπτομηχανές,παλιές φωτογραφίες της οικογένειας,το σαλονάκι και τα χτιστά κρεβάτια. Ο τρίτος χώρος είναι το κελάρι με όλα τα παραδοσιακά σκεύη αποθήκευσης και συντήρησης των τροφίμων, διάφορες ζυγαριές της εποχής καθώς και διάφορα μικροεργαλεία για τις καθημερινές ανάγκες του νοικοκυριού και εκατοντάδες άλλα καθημερινά είδη. Ο τέταρτος χώρος είναι η πτέρυγα του τεχνικού μουσείου με τα τέσσερα παραδοσιακά επαγγέλματα Σιδεράδικο, Ξυλουργείο, Τενεκετζίδικο Τσαγκαράδικο Συσκευές πρώιμης τεχνολογίας και τηλεφωνίας. Ο πέμπτος χώρος είναι το υπαίθριο κομμάτι με όλα τα μηχανήματα οργώματος,σποράς και αλωνίσματος. Η λαογραφική συλλογή είναι επισκέψιμη, μετά από συνεννόηση. Οργανώνονται ξεναγήσεις, σε σχολεία, συλλόγους, ΚΑΠΗ, και σε άλλους φορείς καθ' όλη τη διάρκε ια του χρόνου.Μουσείο Α' Παγκοσμίου Πολέμου - Μάχης Σκρα
Στο Σκρα λειτουργεί το Μουσείο Α' Παγκοσμίου Πολέμου - Μάχης Σκρα από τον Μάιο του 2002 σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Η έκθεση του Μουσείου, παρουσιάζει κειμήλια, φωτογραφίες και ιστορικά έγγραφα από το Μακεδονικό Μέτωπο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου καθώς και από την καθοριστική για τους Έλληνες νικηφόρα μάχη του Σκρα στις 17ης Μάιου του 1918.
Ηρώο Πεσόντων Μάχης Σκρα
Στο χωριό Σκρα βρίσκεται το Ηρώο των Πεσόντων της ιστορικής Μάχης του Σκρα, που διεξήχθη τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθορίζοντας σε ένα βαθμό την εξέλιξη του. Κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου, τελείται μνημόσυνο για τους νεκρούς αξιωματικούς και στρατιώτες των μαχών εκείνων, οι οποίοι ανήκαν στην λεγόμενη Ελληνική Μεραρχία Κρητών και Αρχιπελάγους.
Με στόχο να στεγαστούν έργα σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, ο σύλλογος Μ.Κ.Ε. «ΤΕΧΝΗ»-Παράρτημα Κιλκίς κατασκευάζει πινακοθήκη στον οικισμό του Μεταλλικού, σε οικόπεδα που παραχώρησαν ο Δήμος Κιλκίς και ο Γεωργικός Συνεταιρισμός.
Πρόκειται για έργα, που εδώ και πολλά χρόνια πλουτίζουν τη συλλογή της «ΤΕΧΝΗΣ» και που προέρχονται από προσφορές καλλιτεχνών, των οποίων εκθέσεις φιλοξενεί κατά καιρούς ο σύλλογος.
Μουσείο Α' Παγκοσμίου Πολέμου - Μάχης Σκρα
Στο Σκρα λειτουργεί το Μουσείο Α' Παγκοσμίου Πολέμου - Μάχης Σκρα από τον Μάιο του 2002 σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Η έκθεση του Μουσείου, παρουσιάζει κειμήλια, φωτογραφίες και ιστορικά έγγραφα από το Μακεδονικό Μέτωπο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου καθώς και από την καθοριστική για τους Έλληνες νικηφόρα μάχη του Σκρα στις 17ης Μάιου του 1918.
Ηρώο Πεσόντων Μάχης Σκρα
Στο χωριό Σκρα βρίσκεται το Ηρώο των Πεσόντων της ιστορικής Μάχης του Σκρα, που διεξήχθη τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθορίζοντας σε ένα βαθμό την εξέλιξη του. Κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου, τελείται μνημόσυνο για τους νεκρούς αξιωματικούς και στρατιώτες των μαχών εκείνων, οι οποίοι ανήκαν στην λεγόμενη Ελληνική Μεραρχία Κρητών και Αρχιπελάγους.
