Το παλιό γυμνάσιο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και λειτούργησε σαν βουλγαρικό δημοτικό σχολείο. Κατά τη διάρκεια της μάχης του 1913 σχεδόν καταστράφηκε.

Ο χωρισμός της όψης σε τρία μέρη, οι διακοσμητικές κολώνες που υποδεικνύουν την είσοδο και την κλίμακα, τα περίτεχνα υπέρθυρα με τις διακοσμητικές σφήνες παραπέμπουν σε μορφές του ύστερου νεοκλασικισμού, που σαν ρεύμα είναι κυρίαρχο στην αρχιτεκτονική αυτής της περιόδου. Σήμερα ανακαινίζεται για να χρησιμοποιηθεί ως λαογραφικό Μουσείο.

Πρόκειται για κτίριο που χτίστηκε το 1925 και λειτούργησε για 60 περίπου χρόνια ως υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στο Κιλκίς.

Στη συνέχεια πέρασε στην ιδιοκτησία του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου, το οποίο και στεγάστηκε στο κτίριο μετά από ανακαίνιση. Το κτίριο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο απ’ τη 4η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων.

Σύμφωνα με εντοιχισμένη γαλλική επιγραφή, το κτίριο κατασκευάστηκε το 1853. Λειτούργησε ως μονή καθολικών καλογραιών αποτελώντας τον πυρήνα των καθολικών και ουνιτών, που ζούσαν στο Κιλκίς πριν την απελευθέρωση, το 1913.

Το 1915 εγκαταστάθηκε εδώ το στρατηγείο των συμμαχικών στρατευμάτων, ενώ το 1993 ανακαινίστηκε κι έκτοτε λειτουργεί ως ωδείο της Ι. Μητρόπολης Κιλκίς.

Την εποχή που η έδρα του καζά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταφέρεται απ’ το Γυναικόκαστρο (ΑβρέτΧισάρ) στο Κιλκίς, κατασκευάζεται το διοικητήριο, από Γάλλους μηχανικούς. Ως τέτοιο συνέχισε να λειτουργεί και μετά το 1913 και κατά τη διάρκεια της κατοχής, όταν εγκαταστάθηκε εκεί το γερμανικό φρουραρχείο.

Μετά την απελευθέρωση και μέχρι το 1978 στεγάστηκαν εκεί οι υπηρεσίες της Νομαρχίας. Το κτίριο είναι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο μνημείο και προορίζεται για πινακοθήκη και ιστορικό αρχείο.

Ένα από τα ελάχιστα καλλωπιστικά δείγματα που απέμειναν από το οθωμανικό παρελθόν της πόλης είναι η πέτρινη κρήνη που βρίσκεται στην ανατολική περιφερειακή οδό του Κιλκίς.

Πρόκειται για τετράγωνη κατασκευή από λαξευμένες πέτρες που στην κύρια όψη της στέφεται με οξυκόρυφο τόξο. Η κρήνη κατασκευάστηκε το 1821 σύμφωνα με εντοιχισμένη πλάκα που υπάρχει πάνω από τον κρουνό όπου είναι χαραγμένη επιγραφή με αραβικούς χαρακτήρες και η οποία μεταφράζεται ως εξής: «ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΟΥ ΥΨΙΣΤΟΥ ΘΕΟΥ - ΕΥΧΕΣΤΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΤΗΤΟΡΕΣ ΤΗΣ ΠΗΓΗΣ ΑΥΤΗΣ».

Η επιγραφή φέρει και ημερομηνία σύμφωνα με το παλιό τουρκικό ημερολόγιο, δηλαδή 1199 έτος Εγίρας, η οποία μετατρέπεται σε 1821 μ.Χ. σύμφωνα με το χριστιανικό ημερολόγιο.

Το μουσείο χτίστηκε το 1966. Ανήκει στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας το οποίο έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του.

Ο επισκέπτης μπορεί να δει στις αίθουσες του μουσείου ντοκουμέντα από το 1912-1913, όπως και προσωπικά αντικείμενα των αξιωματικών που πήραν μέρος στη μάχη του Κιλκίς, στολές όπλα (όλμους, οβίδες, πυροβόλα κ.α.) και σημαίες συνταγμάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ανάγλυφος χάρτης και η οπτικοακουστική παρουσίαση της μάχης.

Δίπλα στο ηρώο που κατασκεύασε ο γλύπτης Δημητριάδης, βρίσκεται το πολεμικό μουσείο Κιλκίς. Στις αίθουσες του υπάρχουν ντοκουμέντα από τη μάχη της 21ης Ιουνίου του 1913, η οποία καθόρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό τα βόρεια σύνορα της χώρας. Προσωπικά είδη αξιωματικών που πολέμησαν στη μάχη, στολές, όπλα και σημαίες συνταγμάτων εκτίθενται μέσα σε προθήκες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ανάγλυφος χάρτης και η οπτικοακουστική αναπαράσταση της μάχης. Εδώ βρίσκεται και ομοίωμα σε μικρογραφία του θωρηκτού Κιλκίς.  

Το έθιμο του Λαζάρου (Λαζαρίνες) τελείται το Σαββατοκύριακο πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μανδρών, Μάνδρες. Σύμφωνα με το έθιμο το Σάββατο του Λαζάρου μια μεγάλη ομάδα παιδιών περιφέρεται από σπίτι σε σπίτι ψέλνοντας τα Κάλαντα του Λαζάρου. Οι νοικοκυρές των σπιτιών δίνουν στα παιδιά κεράσματα, λεφτά αυγά κ.α.

Όταν η παρέα φεύγει η νοικοκυρά ρίχνει ένα ποτήρι νερό σε κάποιο κορίτσι, κίνηση που συμβολίζει την πρόκληση βροχής του Απρίλη για την πρόοδο όλης της φύσης. Τα κάλαντα συμβολίζουν μια καλή ευκαιρία για να γίνουν διάφορα προξενιά και οι πεθερές να διαλέξουν νύφες.

Την επόμενη ημέρα, με όργανα και διάφορα παραδοσιακά εδέσματα, νέοι των Χορευτικών τμημάτων του Πολιτιστικού Συλλόγου Μανδρών, ξεκινούν από το σπίτι της «Μαμάς του Λαζάρου» και χορεύοντας και τραγουδώντας, κατευθύνονται στο σπίτι της «Νονάς του Λαζάρου» για να της αναγγείλουν το χαρμόσυνο γεγονός της Αναστάσεως του Λαζάρου.

Ο Μικρόκαμπος απέχει 23 χιλιόμετρα από το Κιλκίς και 32 από τη Θεσσαλονίκη. Έχει περίπου 700 μόνιμους κατοίκους και είναι γνωστός για τη λίμνη του, τη φημισμένη Πικρολίμνη με το Πηλοθεραπευτήριό της. Μετά από 30 χρόνια συλλογή, παλαιικών αντικειμένων, στις 20 Νοεμβρίου 2010 αποφασίσαμε με πολύ μεράκι και κόπο να εγκαινιάσουμε τη λαογραφική μας συλλογή με την ονομασία "Νοσταλγίες απο το χθές " Βλέποντας τα εκθέματα ο επισκέπτης, μπορεί να διακρίνει με πόση αγάπη και μεράκι ταξινομήθηκαν και τοποθετήθηκαν το καθένα στη θέση του.

Είναι τοποθετημένα σε 5 χώρους. Ο κάθε χώρος έχει και τη δική του ιστορία.
Στον πρώτο χώρο, εκτίθενται όλα τα εργαλεία για την παρασκευή του ψωμιού, τα σκεύη μαγειρικής όλων των εποχών καθώς και τα φωτιστικά,χειροκίνητα εργαλεία για το όργωμα,τη σπορά και το αλώνισμα και ο τρόπος εστίασης και μαγειρέματος. Ο δεύτερος χώρος περλαμβάνει τον αργαλειό, με όλα του τα εξαρτήματα, χειροκίνητες και ποδοκίνητες ραπτομηχανές,παλιές φωτογραφίες της οικογένειας,το σαλονάκι και τα χτιστά κρεβάτια. Ο τρίτος χώρος είναι το κελάρι με όλα τα παραδοσιακά σκεύη αποθήκευσης και συντήρησης των τροφίμων, διάφορες ζυγαριές της εποχής καθώς και διάφορα μικροεργαλεία για τις καθημερινές ανάγκες του νοικοκυριού και εκατοντάδες άλλα καθημερινά είδη. Ο τέταρτος χώρος είναι η πτέρυγα του τεχνικού μουσείου με τα τέσσερα παραδοσιακά επαγγέλματα Σιδεράδικο, Ξυλουργείο, Τενεκετζίδικο Τσαγκαράδικο Συσκευές πρώιμης τεχνολογίας και τηλεφωνίας. Ο πέμπτος χώρος είναι το υπαίθριο κομμάτι με όλα τα μηχανήματα οργώματος,σποράς και αλωνίσματος. Η λαογραφική συλλογή είναι επισκέψιμη, μετά από συνεννόηση. Οργανώνονται ξεναγήσεις, σε σχολεία, συλλόγους, ΚΑΠΗ, και σε άλλους φορείς καθ' όλη τη διάρκε ια του χρόνου.Μουσείο Α' Παγκοσμίου Πολέμου - Μάχης Σκρα

Στο Σκρα λειτουργεί το Μουσείο Α' Παγκοσμίου Πολέμου - Μάχης Σκρα από τον Μάιο του 2002 σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Η έκθεση του Μουσείου, παρουσιάζει κειμήλια, φωτογραφίες και ιστορικά έγγραφα από το Μακεδονικό Μέτωπο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου καθώς και από την καθοριστική για τους Έλληνες νικηφόρα μάχη του Σκρα στις 17ης Μάιου του 1918.

Ηρώο Πεσόντων Μάχης Σκρα

Στο χωριό Σκρα βρίσκεται το Ηρώο των Πεσόντων της ιστορικής Μάχης του Σκρα, που διεξήχθη τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθορίζοντας σε ένα βαθμό την εξέλιξη του. Κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου, τελείται μνημόσυνο για τους νεκρούς αξιωματικούς και στρατιώτες των μαχών εκείνων, οι οποίοι ανήκαν στην λεγόμενη Ελληνική Μεραρχία Κρητών και Αρχιπελάγους.

Με στόχο να στεγαστούν έργα σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, ο σύλλογος Μ.Κ.Ε. «ΤΕΧΝΗ»-Παράρτημα Κιλκίς κατασκευάζει πινακοθήκη στον οικισμό του Μεταλλικού, σε οικόπεδα που παραχώρησαν ο Δήμος Κιλκίς και ο Γεωργικός Συνεταιρισμός.

Πρόκειται για έργα, που εδώ και πολλά χρόνια πλουτίζουν τη συλλογή της «ΤΕΧΝΗΣ» και που προέρχονται από προσφορές καλλιτεχνών, των οποίων εκθέσεις φιλοξενεί κατά καιρούς ο σύλλογος.

• Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς Ουτσκούνη 12, Κιλκίς, 61100, 2341022477
• Λαογραφικό Μουσείο Γουμένισσας, Γουμένισσα, Δημητρίου Κακάβου 18, 2343041362, 2343041525
• Λαογραφικό Μουσείο Κιλκίς, Αθ. Τσούντα 2, Κιλκίς, 61100 2341022343
• Πολεμικό Μουσείο Κιλκίς, Λόφος Ηρώου, 2341076911
• Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αξιούπολης, Αξιούπολη, Παιονίας, 61400, 2343032971
• Λαογραφικό Μουσείο Άνω Σουρμένων, Στ. Μουριών Τ.Κ. 61003, 6947704410
• Μουσείο Παλαιοντολογίας Κιλκίς, Λόφος Αγίου Γεωργίου Κιλκίς, 2341352103, 6972078442
• Μουσείο Α' Παγκοσμίου Πολέμου - Μάχης Σκρά, Σκρά, Παιονίας, 61400, 2343031656
• Λαογραφικό Μουσείο Γοργόπης, Γοργόπη, Παιονίας, 61400 2343031656
• Μουσείο Αγροτικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Ευρωπός, Παιονίας, 61007, 2343062283
• Πινακοθήκη «της Τέχνης» οικισμός Μεταλλικού στο Δήμο Κιλκίς, τηλ. 2310 24217, 23410 28360 και 6944 244761